Psychotesty dla kierowców mają za zadanie zapewnić jak największe bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Kto korzysta z takich badań, jak wygląda takie badanie?
Rozmawiamy z psycholog Moniką Jastrzębską (na zdj.) z Poradni Psychologicznej Zespołu Przychodni Specjalistycznych przy ul. Mostowej.
Badania psychologiczne kierowców, kto ich potrzebuje?
O tym, kto dokładnie musi wykonać badania psychologiczne stanowią obowiązujące przepisy, w szczególności wskazujące na różne kategorie osób zobowiązanych do odbycia tych badań. Na podstawie regulacji zawartych w rozdziale 13. ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami badaniu podlegają:
– osoby ubiegające się o prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E,
– osoby ubiegające się o przedłużenie ważności prawa jazdy powyższych kategorii lub pozwolenie na kierowanie tramwajem,
– osoby ubiegające się o przywrócenie uprawnień do kierowania pojazdami po utracie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T,
– kierowcy motorowerów, tramwajów lub pojazdów silnikowych, jeśli:
* byli sprawcami wypadku, w wyniku którego doszło do śmierci lub uszkodzenia ciała
* kierowali pojazdami w stanie nietrzeźwości,
* przekroczyli liczbę 24 punktów karnych,
* w okresie próbnym popełnili przynajmniej dwa wykroczenia,
– kierowcy i kandydaci na kierowców taksówek
– osoby ubiegające się o pozwolenie na kierowanie pojazdami przewożącymi wartości pieniężne lub pojazdami uprzywilejowanymi albo chcące przedłużyć posiadane pozwolenie,
– kandydaci na instruktorów jazdy i instruktorzy,
– kandydaci na egzaminatorów i egzaminatorzy,
– kandydaci do szkoły ponadpodstawowej lub uczniowie szkoły ponadpodstawowej, w której przewiduje się przygotowanie do zdobycia prawa jazdy kategorii C lub C+E,
– kandydaci na kwalifikacyjne kursy zawodowe lub słuchacze takich kursów, na których przygotowuje się do uzyskania prawa jazdy kategorii C lub C+E.
Do poddania się badaniom psychologicznym kierowców, na zlecenie lekarza medycyny pracy, mogą być też skierowane osoby:
– które, prowadzą w ramach obowiązków służbowych samochód o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony
– operatorzy maszyn, sprzętu budowlanego, sygnaliści itd.,
czyli wszystkie te osoby, które pracują na stanowisku wymagającym pełnej sprawności psychoruchowej.
Co czeka kierowcę na badaniu psychologicznym – na czym polegają badania?
Kierowcy często zadają mi pytanie czy do badania można się jakoś przygotować – oczywiście, że tak. Przed badaniem powinniśmy solidnie wypocząć, to najlepszy sposób na obniżenie stresu i napięcia, które może nam towarzyszyć przed podejściem do badań. Z całą pewnością warto pozytywnie się nastawić starając się obniżyć poziom stresu tak, aby nasze reakcje w pełni oddawały możliwości, którymi dysponujemy. Na badania powinniśmy zabrać prawo jazdy jeśli je posiadamy, wydane skierowania, dokument tożsamości i okulary jeśli ich używamy.
Kolejną ważną sprawą, która nurtuje kierowców to to jak będzie wyglądało badanie, na czym polega, co ich czeka. Zapewniam, że nie ma powodu do obaw, ponadto przed badaniem zawsze krótko opisuję jego przebieg co uspokaja i obniża napięcie u badanych.
Badanie psychologiczne możemy podzielić na dwie części, cześć testową i aparaturową. Pierwszą cześć badania – testową – rozpoczyna się od przeprowadzenia wywiadu bezpośredniego i obserwacji. Ustala się w ten sposób cel i zakres badania, potwierdza się aktualne samopoczucie badanego, jego doświadczenia doświadczenie zawodowe itp. Na tym etapie psycholog opisuje również sam przebieg badania tak, aby badany poczuł się bezpiecznie i wiedział, jak będą wyglądać poszczególne etapy badania. Badający obserwuje również nastrój, poziom zainteresowania i stosunek do badania oraz inne istotne zachowania badanego. Następnie badany otrzymuje kwestionariusze, testy z pytaniami, które należy uzupełnić w określonym przez psychologa czasie. Podczas badania psycholog ocenia i opisuje osobę badaną pod względem osobowości z uwzględnieniem funkcjonowania w sytuacjach trudnych stresujących, a także dojrzałość społeczną badanego, jak również jego sprawność intelektualną i procesy poznawcze.
Po zakończeniu części testowej, rozpoczyna się cześć druga badania – aparaturowa. W tej części za pomocą specjalistycznych aparatów badana jest prawność psychomotoryczna, szybkość reakcji, koordynacja wzrokowo- ruchowa badanego.
Po pomyślnym zakończeniu części testowej i aparaturowej psycholog wydaje pozytywne orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na wskazanym stanowisku. Orzeczenie jest wydawana na okres 5 lat do ukończenia przez badanego 60 roku życia, a po ukończeniu tego wieku co 30 miesięcy.
Czy należy się obawiać testów?
Nie trzeba bać się testu psychologicznego, aby zdolności badanego jako kierowcy wypadły jak najlepiej w trakcie tego badania wystarczy, aby przyszedł on na badania wypoczęty i pozytywnie nastawiony! Psycholog w trakcie całego badania przygląda się zachowaniu badanej osoby, jej sprawności intelektualnej, cechom osobowości oraz dojrzałości emocjonalnej i społecznej. Jest to bardzo istotne, ponieważ kierowcy stale narażeni są na wiele stresujących czynników w codziennej pracy, które mogą niekorzystnie wpływać na ich funkcjonowanie. Trzeba pamiętać, że psycholog ma również możliwość wcześniejszego zakończenia badania lub też odmowy wykonania go, gdy tylko podejrzewa, że kierowca jest pod wpływem alkoholu lub innego środka zaburzającego świadomość lub też, gdy stan zdrowia badanego budzi uzasadnione wątpliwości. W takiej sytuacji wyznaczany jest nowy termin badania psychotechnicznego w ciągu 14 następnych dni.
Czy dla każdego kierowcy badanie psychologiczne przebiega tak samo?
Przebieg badania psychologicznego to indywidualna kwestia, czas badania oraz rodzaj dobieranych przez psychologa kwestionariuszy w pierwszej kolejności zależy to od tego, jakiego badania potrzebuje zgłaszająca się na badanie osoba, czyli krótko mówiąc jaki jest cel badania. Naturalnie długość przeprowadzanych testów zależy głównie od indywidualnego tempa pracy badanego, stosunku do badania, badającego oraz samokontroli.
Podsumowując:
- przed badaniem warto wypocząć i pozytywnie się nastawić, zabrać dokumenty i ewentualnie okulary
- badania obejmują obserwację oraz wywiad psychologiczny, testy opisujące osobę badaną pod względem cech osobowości, funkcjonowania w sytuacjach trudnych stresujących a także dojrzałość społeczną, emocjonalną jak również sprawność intelektualną i procesy poznawcze. Oceniana jest również sprawność psychomotoryczna badanego.
- badania psychotechniczne należy powtarzać w terminie wskazanym w orzeczeniu.
