Alfabet Zdrowia ZPS – C jak Czerniak. Przyczyny, diagnostyka, leczenie

Wcześnie wykryty czerniak, gdy grubość zmiany jest mniejsza niż 0,8 mm, daje ponad 90 proc. szans na całkowite wyleczenie! Czerniak to najbardziej agresywny nowotwór skóry. Jak w przypadku każdego raka, także i tego, liczy się jak najszybsza diagnoza i zastosowanie leczenia. Sprawdź jakie są przyczyny powstania nowotworu oraz jakie daje objawy.

Czym jest czerniak?
Czerniak jest nowotworem złośliwym najczęściej atakującym skórę, jednak może również występować w obrębie błony śluzowej ust i nosa, a także na paznokciach i gałce ocznej. Czerniak pochodzi z melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry wytwarzających pigment – melaninę.

Jak diagnozuje się czerniaka?
Najważniejszym elementem pozwalającym na wczesne rozpoznanie czerniaka jest badanie skóry pacjenta. Zasadą badania jest ocena skóry całego ciała w dobrym oświetleniu z uwzględnieniem okolic trudno dostępnych. Zalecanym badaniem, wykorzystywanym we wstępnej diagnostyce, jest dermatoskopia.
Badania dodatkowe wykonywane w procesie diagnostycznym w celu oceny zaawansowania czerniaka obejmują: podstawowe badania krwi takie jak morfologia, próby wątrobowe, aktywność dehydrogenazy mleczanowej – LDH, zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej oraz ocenę ultrasonograficzną jamy brzusznej i ewentualnie regionalnych węzłów chłonnych.
Czerniak jest jednym z najłatwiejszych do zdiagnozowania nowotworów, ponieważ rozwija się na powierzchni skóry. Może powstawać na skórze wcześniej niezmienionej lub w zakresie istniejących już znamion.
Regularna i dokładna obserwacja własnej skóry pozwala na wczesne wykrycie nowotworu. Każde znamię, narośl czy pieprzyk, który budzi niepokój lub zmienia się w czasie, należy jak najszybciej skontrolować. Zaleca się jak najszybsze zbadanie zmiany przez lekarza dermatologa lub chirurga-onkologa i w razie jakichkolwiek wątpliwości jej usunięcie.

Co wpływa na rozwój czerniaka?
Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta głównie wśród osób, które reprezentują szczególny typ urody (jasna karnacja, jasne oczy, rude lub blond włosy, piegi lub liczne znamiona barwnikowe, blizny po stanach zapalnych i oparzeniach) oraz u których w rodzinie występowały już przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry. Najczęściej czerniak dotyka osób w średnim wieku i starszych.

Jak leczy się czerniaka?
Leczenie czerniaka rozpoczyna się od określenia typu czerniaka oraz stopnia zaawansowania choroby. Gdy komórki nowotworowe zajęły głębsze części organizmu i dotarły do węzłów chłonnych lub innych organów, konieczne jest całkowite ich wycięcie oraz rozpoczęcie leczenia systemowego. Przy zaawansowanym stadium czerniaka stosuje się chirurgię oraz leczenie systemowe (głównie immunoterapię i leczenie celowane) oraz radioterapię.

Jak szybko rośnie czerniak?
Zwykły pieprzyk może zmienić się w czerniaka w ciągu kilku miesięcy, kolejne kilka miesięcy to jego rozwój w głąb skóry. Warto wiedzieć, że nie tylko rozmiar czerniaka, który widzimy na skórze jest istotny. Bardzo ważne jest, czy czerniak urósł w głąb skóry, przebił się przez naskórek i skórę właściwą i dotarł do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Naczyniami komórki nowotworowe docierają najpierw do węzłów chłonnych, które są najbliżej miejsca gdzie pojawił się czerniak. Węzły chłonne przez jakiś czas zatrzymują wewnątrz siebie komórki nowotworowe, ale po kolejnych kilku miesiącach ta bariera może być złamana i komórki nowotworowe przedostają się do całego organizmu. Agresywność czerniaka polega na tym, iż kiedy komórki czerniaka przedostaną się do organizmu, krwioobiegu, bardzo szybko zajmują kolejne organy, w tym wątrobę, płuca, czy mózg.

Jakie są rokowania w przypadku czerniaka?
Wraz ze wzrostem grubości zmiany rośnie ryzyko wystąpienia przerzutów w okolicznych węzłach chłonnych oraz ryzyko zgonu. Lepiej rokują czerniaki rozwijające się na kończynach niż na tułowiu. Ryzyko nawrotu wzrasta wraz z głębokością naciekania zmiany pierwotnej. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia nawrotu przypada na pierwsze 2-3 lata po leczeniu. W tym okresie obowiązuje zwiększona intensywność kontroli lekarskich.

Jaka jest profilaktyka przed czerniakiem?
Każda osoba, w tym w szczególności osoby z grupy podwyższonego ryzyka powinny przestrzegać prostych zasad ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym.
1. Unikać przebywania na bardzo intensywnym słońcu, szczególnie w godzinach 11:00-16:00.
2. Stosować kremy z wysokimi filtrami UVA oraz UVB na całe ciało.
3. Nosić okulary przeciwsłoneczne i nakrycie głowy.
4. Nie opalać się w solarium.
5. Regularnie, raz w miesiącu, oglądać swoją skórę, aby szybko rozpoznać nowe i podejrzane zmiany.
6. Skonsultować się z dermatologiem lub chirurgiem-onkologiem, jeśli istnieje podejrzenie, że coś niedobrego dzieje się ze znamieniem.
7. Odbywać kontrolne coroczne wizyty u dermatologa lub chirurga-onkologa.