Dolegliwości ze strony układu pokarmowego stanowią jedną z najczęstszych przyczyn, dla których zgłaszamy się do gabinetu lekarza. Znaczna większość stanowi oznakę tzw. niestrawności, ale część objawów jest sygnałem poważniejszych schorzeń. Jak je rozpoznać, kiedy powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza i dlaczego nie powinniśmy się bać gastroskopii i kolonoskopii?
Rozmawiamy z dr. n. med. Markiem Kuhlem, specjalistą gastroenterologiem, który wykonuje badania gastroskopowe i kolonoskopowe w Zespole Przychodni Specjalistycznych w Tarnowie.
Wiadomo, że to co jemy i jak jemy na wpływ na nasze zdrowie. Jakie błędy żywieniowe popełniamy najczęściej?
Zazwyczaj nie szkodzą nam pojedyncze potrawy, ale to że jemy za dużo wszystkiego, przejadamy się. Dlatego układ pokarmowy szczególnie dokucza nam w okresie świątecznym kiedy jemy bez umiaru. Przestrzegam szczególnie przed nadużywaniem tłustych pokarmów oraz alkoholu.
Jakie objawy ze strony układu pokarmowego powinny nas zaniepokoić?
W przypadku wszelkich objawów ważny jest też wiek. Jeżeli młode osoby narzekają na niestrawność to możemy przypuszczać, że problemy spowodowane są błędem dietetycznym lub też nadużywaniem alkoholu. Trzeba też wziąć pod uwagę, że leki które zażywamy mają wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Natomiast u osób po 45. roku życia objawy alarmujące to stałe bóle w nadbrzuszu, spadek wagi, objawy niedokrwistości, stany podgorączkowe. To już są sygnały, które powinny nas zmusić do szukania przyczyn tych dolegliwości.
Jak wygląda diagnostyka w przypadku chorób układu pokarmowego. Czy gastroskopia i kolonoskopia, czyli jedne z tych badań których pacjenci boją się najbardziej, są konieczne?
Gastroskopia czyli wziernikowanie górnego odcinka przewodu pokarmowego. Proszę się nie bać gastroskopii. W obecnych czasach generacje endoskopów są bardzo cienkie cienkie, do 5-6 mm, a u osób które życzą sobie premedykacji dożylnej (znieczulenia) są one wykonywane. Czasami badanie gastroskopowe wykonywane jest też przez nos. Ten sposób jest jeszcze mniej uciążliwy dla pacjenta. Natomiast proszę pamiętać, że każda osoba po 45. roku życia powinna mieć wykonaną gastroskopię w prewencji nowotworu żołądka albo dla wyjaśnienia, jeżeli np. leczenie choroby refluksowej (zgagi) nie przynosi efektów. Podczas tego badania chodzi także o helicobacter pylori. Pobiera się testy na obecność tych bakterii w błonie śluzowej żołądka i to determinuje sposoby leczenia infekcji.
A co z kolonoskopią, która kojarzy się z dość dużym dyskomfortem?
Jest to badanie zarówno diagnostyczne jak i terapeutyczne. Dla kolonoskopii w naszych warunkach przyjmuje się, że każda osoba po 45. roku życia powinna mieć wykonaną profilaktyczną kolonoskopię i w zależności od tego co obserwujemy w badaniu kolonoskopowym będzie ta osoba zaliczana do grupy, która to badanie powinna mieć co 3, 5 lub co 10 lat. Proszę się nie bać tych badań. Badanie może jest mało komfortowe i przygotowanie do kolonoskopii jest dłuższe i trudniejsze, ale również w tym przypadku stosuje się premedykację czyli znieczulenie dożylne i te badania przy nowej generacji kolonoskopów są zupełnie bezpieczne, a powikłania zdarzają się niezwykle rzadko.
Oprócz precyzyjnej diagnozy podczas takiego badania można wykonać też małe zabiegi…
Tak. Chodzi o tzw polipektomię, czyli sprawdzamy czy w jelicie grubym nie ma przerostów błony śluzowej, czy nie ma uwypukleń które charakteryzujemy po badaniu histopatologicznym czy są to np. polipy gruczolaki. Każdy polip powinien być usunięty i przebadany histopatologicznie żeby wykluczyć nowotwór. Tak więc zachęcam wszystkich po 45. roku życia do badania kolonoskopowego. Nawet jeżeli nie ma utajonych krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które są bardzo niepokojące, ale w najbliższej rodzinie ktoś chorował na raka jelita grubego to takie badanie (kolonoskopię) powinno się wykonać bezwzględnie.
Podczas gastroskopii pacjenci często dowiadują się o chorobie wrzodowej. Skąd bierze się ta choroba i jak rozpoznać chorobę wrzodową?
Tę chorobę obecnie może mieć 5% populacji. Charakteryzuje się bólem poposiłkowym w nadbrzuszu, ale może być też bezobjawowa choroba wrzodowa żołądka czy dwunastnicy. Wrzody dwunastnicy nie są kontrolowane, natomiast każdy wrzód żołądka powinien być dokładnie przebadany, dlatego pobiera się wycinki do badania histopatologicznego po to żeby wykluczyć czy pod postacią owrzodzenia nie ma tam zmiany nowotworowej. Czasami też w żołądku znajdują się polipy, które możemy usunąć drogą endoskopową.
Czy chorobę wrzodową można wyleczyć?
Tak, chorobę wrzodową można wyleczyć. Są leki, które stosujemy przynajmniej 6-8 tygodni, obniżające wydzielanie żołądkowe. Jednak większość wrzodów jest spowodowana infekcją helicobacter pylori. Tu w zależności od oporności na daną bakterię stosujemy antybiotyki.
Niebezpieczną chorobą żołądka jest rak tego narządu. Co powinniśmy zrobić żeby uniknąć tej najgorszej diagnozy?
Nie lekceważyć pierwszych objawów. Przypomnę jeszcze raz, sygnałem który powinien nas zmobilizować do wizyty u lekarza są stałe bóle, które nie ustępują po lekach obniżających poziom wydzielania kwasu solnego w błonie śluzowej. Jeżeli dolegliwości nie ustępują po 8 tygodniach, zwłaszcza po 45. roku życia trzeba koniecznie poddać się badaniu gastroskopowemu.
Rak jelita grubego przez długi czas nie daje żadnych objawów. Co w takim razie powinno nas zaniepokoić?
Nie daje objawów, ale zmiany rytmu wypróżnień czy też naprzemienne biegunki lub zaparcia albo cechy krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego powinny nas zastanowić. I jeżeli nie popełnialiśmy żadnych błędów dietetycznych, nie używaliśmy leków, które mają wpływ na stan błony śluzowej powinniśmy wykonać badanie stolca na krew utajoną. Jeżeli wynik jest dodatni powinniśmy się poddać badaniu kolonoskopowemu.
Jakie są rokowania w przypadku raka jelita grubego?
W przypadku raka jelita grubego liczy się czas. We wczesnych stadiach wyleczalność stanowi 60-80 procent. Jeżeli zmiany nowotworowe są w polipie to możemy usunąć polip, jeżeli zmiany przekraczają błonę śluzową, czyli są to raki inwazyjne to jest wskazanie do postępowania zabiegowego z chemioterapią.
Zmorą układu pokarmowego jest zgaga czyli choroba refluksowa. Skąd się bierze ta dolegliwość?
Zgagą powszechnie nazywany kwaśne odbijania, ale zgagi nie muszą być tylko kwaśne. Mogą być alkaliczne. W większości przypadków jest to zarzucanie treści żołądka przez niewydolny dolny zwieracz do przełyku. W przypadku choroby refluksowej stosujemy leki alkalizujące, a jeżeli one nie przynoszą efektu, to dostępne również bez recepty leki, które obniżają nam wydzielanie żołądkowe. Mogą być one stosowane 6-8 tygodni. Przypominam jednak, że jeżeli po tym czasie nie odczuwamy poprawy to jest to wskazanie do badania endoskopowego, po to żeby sprawdzić czy jest to tylko niewydolność tego dolnego zwieracza przełyku czy przypadkiem nie mamy współistnienia przepukliny wślizgowej rozworu przełykowego albo czy nie mamy intensywnych zmian zapalnych w błonie śluzowej spowodowanych bakterią helicobacter pylori.
Kto szczególnie narażony jest na chorobę refluksową?
Nie ma osób, które nie podlegają tej chorobie. Każdy z nas odczuwa odbijania kwaśne, gorzkie. Te dolegliwości częściej występują jednak u osób, które stosują niesterydowe leki przeciwzapalne, które nadużywają tłustych potraw, palą papierosy i które są otyłe, bo otyłość wpływa na różnice ciśnień w jamie brzusznej.
Zgaga to także częsta przypadłość kobiet w ciąży…
Tak. U kobiet w ciąży zmienia się układ hormonalny i te hormony także wpływają na obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku, ale to przemija po porodzie. W trakcie tych dolegliwości kobiety mogą stosować leki alkalizujące.
Kamienie w woreczku żółciowym – czy można z nimi żyć czy trzeba się ich pozbyć?
O kamienicy pęcherzyka żółciowego dowiadujemy się w sytuacji kiedy popełniliśmy błąd dietetyczny i mamy silne bóle w podżebrzu. Badaniem przesiewowym jest USG. Z kamieniami można żyć, ale przestrzegam – długotrwała kamica ma wpływ na raka pęcherzyka żółciowego. Tak więc jeżeli mamy kamienie przez 2-3 lata i nie sprawiają nam dolegliwości, nie powodują objawów to możemy przeczekać. Ale docelowo rozwiązaniem jest usunięcie pęcherzyka żółciowego. Preferowaną metoda jest laparoskopia, która jest w pełni bezpieczna, bez powikłań.
Czy chorobom układu pokarmowego można zapobiec?
Nas styl życia ma ogromny wpływ na to czy zachorujemy. Za nieregularne jedzenie, brak ruchu, palenie papierosów kiedyś możemy zapłacić wysoką cenę.
